Nowoczesne badania nad łuszczycą – nowe spojrzenie na terapię

Czy nowoczesne badania nad łuszczycą zmieniają podejście do terapii?

Badanie prospektywne z kontrolą przeprowadzone przez naukowców z Sahlgrenska University Hospital w Göteborgu oceniło ekspresję receptora witaminy D (VDR) w skórze pacjentów z łuszczycą przed i po leczeniu etanerceptem. Badacze zastosowali nowatorską technikę RNAscope, umożliwiającą precyzyjną analizę transkryptów mRNA w tkankach, która dotychczas nie była wykorzystywana w badaniach nad łuszczycą.

Do badania włączono dwóch dorosłych mężczyzn z umiarkowaną do ciężkiej łuszczycą plackowatą (PASI >10 i/lub DLQI >10) oraz jednego zdrowego ochotnika jako kontrolę. Pacjenci byli bio-naïve, czyli nie otrzymywali wcześniej leków biologicznych. Obaj zostali poddani 12-tygodniowej terapii etanerceptem w dawce 50 mg podawanej podskórnie raz w tygodniu. Biopsje skóry pobrano przed rozpoczęciem leczenia oraz po 10-12 tygodniach terapii, zarówno ze zmian łuszczycowych (lesional), jak i z otaczającej je skóry (perilesional).

Łuszczyca jest przewlekłą chorobą zapalną skóry dotykającą około 2-3% populacji globalnej, z różną częstością występowania w zależności od czynników geograficznych i demograficznych. Najczęstsza postać, łuszczyca plackowata, objawia się klinicznie jako czerwone, łuszczące się zmiany skórne wynikające z hiperproliferacji i nieprawidłowego różnicowania keratynocytów, którym towarzyszy dysregulacja odpowiedzi immunologicznej. Widoczny charakter zmian może prowadzić do znacznego stresu psychologicznego, w tym lęku, depresji i stygmatyzacji społecznej.

Etanercept, stosowany w leczeniu łuszczycy o umiarkowanym i ciężkim nasileniu, działa jako rozpuszczalny receptor czynnika martwicy nowotworów alfa (TNF-α). Funkcjonując jako receptor-pułapka, wiąże krążące cząsteczki TNF-α, zapobiegając ich interakcji z receptorami powierzchniowymi TNF i zakłócając szlaki sygnałowe, które przyczyniają się do stanu zapalnego i aktywacji immunologicznej.

Jak innowacyjne metody wpływają na ocenę ekspresji VDR?

Coraz więcej dowodów sugeruje, że witamina D odgrywa istotniejszą rolę w patofizjologii łuszczycy niż wcześniej rozumiano, szczególnie w zakresie regulacji immunologicznej i stanu zapalnego. Poprzez swoją aktywną formę, 1,25-dihydroksywitaminę D, witamina D moduluje nadmierne reakcje immunologiczne, hamując prozapalne cytokiny i promując regulatorowe komórki T, co pomaga zmniejszyć stan zapalny w łuszczycy.

Ocena kliniczna wykazała znaczącą poprawę u pierwszego pacjenta (P1) – redukcję PASI o 89% (z 10,8 do 1,2) oraz całkowite ustąpienie wpływu choroby na jakość życia (DLQI z 9,0 do 0). Drugi pacjent (P2) wykazał umiarkowaną odpowiedź – redukcję PASI o 27% (z 14,2 do 10,4) i poprawę DLQI o 50% (z 24,0 do 12,0). Żaden z pacjentów nie doświadczył poważnych działań niepożądanych.

W badaniu zastosowano metodę RNAscope, która wykorzystuje specyficzną technikę hybrydyzacji in situ RNA, umożliwiającą wykrywanie pojedynczych cząsteczek mRNA w tkankach z zachowaniem kontekstu morfologicznego. Biopsje skóry zostały przygotowane poprzez zamrożenie, cięcie na kriostacie (grubość 10 μm) i barwienie przy użyciu zestawu RNAscope 2.5 HD Duplex Chromogenic Assay. Zastosowano specyficzne sondy przeciwko ludzkiemu receptorowi witaminy D (Hh-VDR-C1). Dla zapewnienia wiarygodności wyników użyto kontroli pozytywnych (geny PPIB i POLR2A) oraz kontroli negatywnej (bakteryjny gen dapB).

Analiza ekspresji VDR została przeprowadzona w określonych regionach zainteresowania (ROI), obejmujących różne warstwy naskórka (warstwa podstawna, stratum spinosum, warstwy apikalne) oraz skórę właściwą. Zastosowano półilościowy system oceny oparty na liczbie punktowych sygnałów obserwowanych w poszczególnych komórkach, reprezentujących transkrypty mRNA VDR wykryte przez RNAscope.

Analiza ekspresji VDR za pomocą RNAscope wykazała różnice w zależności od rodzaju tkanki i odpowiedzi na leczenie. W naskórku zmian łuszczycowych zaobserwowano trend w kierunku zwiększonej ekspresji VDR po leczeniu u obu pacjentów, choć zmiany te nie osiągnęły istotności statystycznej. U pacjenta P1, który osiągnął najlepszą odpowiedź kliniczną, stwierdzono istotne statystycznie (p < 0,001) zmniejszenie ekspresji VDR w skórze właściwej otaczającej zmiany łuszczycowe. Szczegółowa analiza poszczególnych warstw naskórka wykazała, że ekspresja VDR była najwyższa w warstwie podstawnej i zmniejszała się w kierunku warstw zewnętrznych, co jest zgodne z rolą VDR w regulacji proliferacji i różnicowania keratynocytów.

Co mówią wyniki o przyszłości terapii łuszczycy?

Wyniki te kontrastują z niektórymi wcześniejszymi badaniami wykorzystującymi immunohistochemię, które wykazywały zmniejszoną ekspresję VDR w zmianach łuszczycowych w porównaniu do skóry zdrowej. Różnice te mogą wynikać z odmiennych metodologii (RNAscope wykrywa mRNA, podczas gdy immunohistochemia analizuje poziom białka) oraz z faktu, że ekspresja mRNA nie zawsze bezpośrednio koreluje z poziomem białka ze względu na mechanizmy regulacji potranskrypcyjnej i potranslacyjnej.

Wcześniejsze badania wykazały, że witamina D i TNF-α odgrywają istotne role w modulacji immunologicznej. Witamina D wykazuje zdolność do hamowania ekspresji i aktywności TNF-α, wywierając działanie przeciwzapalne. Badania in vitro na pacjentach z reumatoidalnym zapaleniem stawów wykazały, że podczas gdy blokada TNF-α nie hamuje produkcji IL-17A i IL-22, połączenie z 1,25(OH)2D może kontrolować aktywność ludzkich komórek Th17 i synergistycznie hamować stan zapalny błony maziowej. Podobnie, u pacjentów z zapalną chorobą jelit, retrospektywne badanie kohortowe wykazało, że osoby z prawidłowym poziomem witaminy D na początku terapii anty-TNF-α miały 2,64 razy większą szansę na osiągnięcie remisji po trzech miesiącach w porównaniu do pacjentów z niskim poziomem witaminy D.

Badanie to, mimo ograniczeń wynikających z małej liczby uczestników, pokazuje potencjał techniki RNAscope w analizie ekspresji genów w tkance łuszczycowej. Sugeruje również, że etanercept może wpływać na ekspresję VDR, co może mieć znaczenie dla zrozumienia mechanizmów działania leków biologicznych i roli witaminy D w patofizjologii łuszczycy. Biorąc pod uwagę znane immunomodulacyjne działanie witaminy D oraz jej wpływ na proliferację i różnicowanie keratynocytów, możliwa jest synergistyczna interakcja między optymalizacją poziomów witaminy D a terapią inhibitorami TNF-α.

Ograniczenia badania obejmują małą wielkość próby, wyzwania techniczne podczas przetwarzania tkanek i analizy obrazów oraz ocenę ekspresji mRNA VDR bez jednoczesnej oceny odpowiednich poziomów białka. Przyszłe badania powinny obejmować większe kohorty pacjentów, zastosowanie sztucznej inteligencji do analizy sekcji biopsji oraz badanie korelacji między zmianami ekspresji VDR a parametrami klinicznymi, takimi jak wyniki PASI i DLQI.

Wyniki wskazują na potrzebę przeprowadzenia większych badań kohortowych w celu walidacji tych wstępnych obserwacji oraz wyjaśnienia rozbieżności w literaturze dotyczących ekspresji VDR w łuszczycy. Lepsze zrozumienie roli VDR może prowadzić do opracowania nowych strategii terapeutycznych i potencjalnie do wykorzystania ekspresji VDR jako biomarkera w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie biologiczne.

Podsumowanie

Badanie przeprowadzone w Sahlgrenska University Hospital koncentrowało się na analizie ekspresji receptora witaminy D w skórze pacjentów z łuszczycą, wykorzystując innowacyjną technikę RNAscope. W badaniu uczestniczyło dwóch pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej łuszczycą plackowatą, którzy przeszli 12-tygodniową terapię etanerceptem. Wyniki wykazały znaczącą poprawę kliniczną u pierwszego pacjenta, z redukcją PASI o 89%, podczas gdy drugi pacjent osiągnął umiarkowaną odpowiedź. Analiza ekspresji VDR ujawniła trend wzrostowy w naskórku zmian łuszczycowych po leczeniu, szczególnie w warstwie podstawnej. Badanie sugeruje potencjalną synergię między witaminą D a terapią biologiczną oraz możliwość wykorzystania VDR jako biomarkera w monitorowaniu odpowiedzi na leczenie. Mimo ograniczonej liczby uczestników, wyniki otwierają nowe perspektywy w zrozumieniu mechanizmów działania leków biologicznych i roli witaminy D w patofizjologii łuszczycy.